Вы здесь
Бөгүн Тыва чер-чуртувус улуг чидиригге таварышкан
13.02.2025, 17:55 564 просмотра
Чурттуң өөредилге адырының, партия-совет, херээженнер шимчээшкиниң хоочуну, сарыг шажынның тураскаалдарын катап тургузар талазы-биле хөй санныг ажылдарның деткикчизи болгаш идепкейжизи, Буян-Бадыргы орденниң үшкү чадазының эдилекчизи, Тываның Ниити өөредилге адырының алдарлыг ажылдакчызы, Тываның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Анай Балчыровна Кара-оол мөңгези-биле удуй берген.
Анай Балчыровна 1937 чылдың ноябрьның 8-те Тыва Арат Республиканың Улуг-Хем кожуунунуң Хендерге суурга төрүттүнген. 1938 чылда ачазын шажын ажылдакчызы дээш хоругдап алгаш баарга, ол өске өг-бүлеге өскеш-даа, чаңгыс эвес катап “контр уруу” диртип, бичиизинден-не кадыг-бергеге дадыгып өскен. Кызылдың башкы училищезин, а оон Башкы институдун дооскаш, республиканың школаларынга эге класс башкылап, а оон тыва дыл болгаш чогаал башкызы бооп ажылдап чораан.
Көдээ башкы кижи школага кичээл эрттиреринден аңгыда, суурга суртаал ажылын чорудуп, чонга үлегер-чижек болур огородчу-даа, артист-даа, шевер-даа ажылды кылып чораан. Анай Балчыровна ындыг олут-чыдын чок ажылы-биле чонунга үлегерлиг, кады ажылдаан эш-өөрүнге хүндүткелдиг чораан. А.Б.Кара-оол 1968 чылда партия кежигүнүнче киргеш, хөй-ниитичи туружун көргүзүп, херээженнер чөвүлелиниң ажылынче база шымныгып кирген.
Анай Балчыровна Кара-оол башкылаашкын болгаш хөй-ниити ажылындан аңгыда, амыдыралда ава болгаш өг-бүлениң херээжен ээзиниң үүлезин база үре-түңнелдиг күүсеткен. Ол үш оглун дээди эртем-билигге чедирип, чуртунуң хөгжүлдезинге салдар чедирер кадык-шыырак, угаан-сарыылдыг кижилер кылдыр кижизиткен. Өөнүң ээзи Валерий Ховалыгович каяа ажылдаар болдур, ооң-биле кады көжүп, ажыл-хожулунга деткимчени көргүзер идегели, чөленгиижи, шынчы эжи чораан.
Чеже-даа компартия шажынны хоруп турган болза, шынчы коммунист турбуже, ол өгбелериниң чаңчылынга база шынчы болуп арткан. Чер-бойдузун дагыыр, аңаа чүдүүр, шажын өөредиглерин сагыыры башкыга бүдүүлүк чорук эвес, а сүзүк болурундан аңгыда, кижиниң бедик мөзү-бүдүжүнүң шынары болур дээрзин ол көргүзүп, ажы-төлүн, ха-дуңмаларын, өөреникчилерин өөредип чораан. Ынчангаш ол Чаа-Хөл кожуунда Авыда Бурганның хая-дашта чуруун салгалдарга мөңгеде арттырары-биле улуг ажылды чорудуп, ону суг четпес черге катап кылырын Далай-Лама башкының сүмезин ап тургаш, чедип алгаш, сорулгазынга четкен. Тываның баштайгы ужудукчуларының бирээзи Чооду Кидиспейге тураскаалды тургузарынга база улуг үлүүн киирген.
“Авыда бурганны катап тургузар дээш...” деп номну Сүме дааның чанында ыдыктыг тураскаалды тургузары-биле кылып чоруткан ажылдарынга тураскаадып бижээш, чырыкче үндүрген. “Иениң өөрүшкүзү” деп номунда ол ава кижиниң салым-чолунуң, оолдарының дайынче үжелээн аъттанып, ээп кээп турарын төөгээн. “Элдеп салым-чаяанныг кижилер” деп ному онза салым-чаяанныг кижилерге тураскааттынган.
Анай Балчыровна Кара-оол бүгү амыдыралын чер-чуртунуң хөгжүлдези дээш амыр-дыш чок бараалгаткан Тываның төлептиг төлү, тыва дыл болгаш чогаал башкызы, чогаалчы. Ооң кылган ижи салгалдарга мөңгези-биле дамчыыр, өөреникчилери ооң оруун уламчылаар.
Кажыыдалыңар үлежип тур бис, Валерий Ховалыгович, Леонид Валерьевич, Шолбан Валерьевич!
Башкының чыдар чери чымчак-ла болзун!
